Diş Sıkma (Bruksizm) Neden Olur? Nasıl Geçer?

Bruksizm (Diş Sıkma) Nedir?

Bruksizm, bireylerin dişlerini sıkması, gıcırdatması veya birbirine sürtmesi olarak tanımlanan yaygın bir rahatsızlıktır. Bu durum, çene kaslarının istemsiz olarak kasılmasına neden olur ve genellikle kişi farkında olmadan gerçekleşir. Bruksizm, halk arasında çoğunlukla diş gıcırdatma olarak bilinir.

Diş sıkma, birçok kişinin farkında olmadan yaşadığı yaygın bir sorundur. Genellikle uyku sırasında veya stresli durumlarda ortaya çıkan bu durum, çene kaslarının istemsiz kasılmasına neden olur. Diş sıkma, ağız ve çene sağlığı üzerinde önemli etkilere sahip olabilir ve yaşam kalitesini düşürebilir.

Bruksizm esnasında, çene kaslarının dişlere uyguladığı basınç normal çiğneme basıncına göre oldukça fazladır. Bu durum, zaman içerisinde dişlerde aşınma, kırılma, çene kemiğinde ve eklem bölgesinde aşınma, çiğneme kaslarında kısalma ve eklem içerisindeki diskin incelmesi ve konumunun bozulması gibi sorunlara yol açabilir. İlerleyen vakalarda, eklemde ses, ağrı ve ağız açmada kısıtlılık ya da kitlenme gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Tipleri

Bruksizm, gerçekleştiği zamana göre iki ana türe ayrılır:

1. Uyanık Bruksizm (Gündüz Bruksizmi): Bu tip bruksizm, kişinin uyanıkken farkında olmadan dişlerini sıkması ya da gıcırdatması durumudur. Uyanık bruksizm, daha kolay teşhis edilebilir ve genellikle stres veya yoğun konsantrasyon durumlarında ortaya çıkar.
2. Uyku İlişkili Bruksizm (Gece Bruksizmi): Bu tip bruksizm, uyku ile ilişkilendirilen bir hareket bozukluğu olarak kabul edilir. Kişi uyku sırasında dişlerini sıkar veya gıcırdatır. Uyku bruksizmi olan bireylerde, uyku apnesi ve horlama gibi diğer uyku bozuklukları görülme olasılığı da yüksektir.

Her iki türde de kişi, çoğunlukla dişlerini sıktığının veya gıcırdattığının farkında değildir. Bu durum, tanı ve tedavi sürecini zorlaştırabilir.

Yaygınlığı

Bruksizm, toplumda oldukça yaygın görülen bir sorundur. Genel olarak, popülasyonun yaklaşık %20’sinde görüldüğü tahmin edilmektedir. Ancak, kesin bir oran belirlemek zordur çünkü birçok kişi bu durumun farkında değildir.

Bruksizmin yaygınlığı yaş gruplarına göre farklılık gösterir. Çocuklarda %14-20 oranında görülürken, 18-29 yaş arası genç yetişkinlerde bu oran %13’e düşer. Yetişkinlerde %9 civarında görülen bruksizm, 60 yaş ve üstü grupta %3’e kadar azalır.

Gündüz bruksizmi, toplumun yaklaşık %20’sinde görülür ve kadınlarda daha yaygındır. Gece bruksizminin ise nüfusun %8-16’sını etkilediği tahmin edilmektedir.

Gece bruksizminde, kişilerin durumun farkında olmaması nedeniyle gerçek yaygınlığı belirlemek daha zordur. Ancak, her iki cinsiyette eşit oranda görüldüğü ve yaşla birlikte azaldığı düşünülmektedir.

Bruksizm, özellikle ailelerde görülme sıklığı yüksek olan bir durumdur. Diş gıcırdatma sorunu olan kişilerin ailelerinde de bruksizm geçmişi olması muhtemeldir. Bu durum, bruksizmin genetik faktörlerle de ilişkili olabileceğini göstermektedir.

---

Diş Sıkma Neden Olur?

Diş sıkma, birden fazla faktörün etkileşimi sonucu ortaya çıkan karmaşık bir durumdur. Bu bölümde, diş sıkmanın altında yatan başlıca nedenleri inceleyeceğiz.

Psikolojik Faktörler

Diş sıkmanın en önemli nedenlerinden biri psikolojik faktörlerdir. Stres, diş sıkma ve gıcırdatmanın başlıca tetikleyicisidir. Günlük hayattaki maddi ve manevi sorunlar, kişiyi psikolojik açıdan olumsuz etkiler ve bu durum ağız içi dokularda kendini gösterir.

Anksiyete, öfke, hayal kırıklığı ve gerginlik gibi duygular da diş sıkma riskini artırır. Bazı kişiler, derin konsantrasyon gerektiren durumlarda bir başa çıkma stratejisi olarak diş sıkmaya başlayabilir. Ayrıca, agresif, rekabetçi veya hiperaktif kişilik özelliklerine sahip bireylerde diş sıkma daha sık görülür.

Psikolojik stres arttıkça, çiğneme kaslarındaki elektriksel aktivitenin de arttığı gözlemlenmiştir. Bu nedenle, stresli ve yorucu günlerden sonra diş sıkma veya gıcırdatmada artış yaşanması oldukça yaygındır.

Diş sıkma sorunu yaşayan kişilerde genellikle psikiyatrik belirtiler de görülür. Bu durum, psikolojik etkenlerin diş sıkma üzerindeki önemini vurgular. Anksiyete, sinir, kaygı ve depresyon gibi psikolojik sorunlarla diş sıkma arasında güçlü bir ilişki vardır.

Fiziksel Faktörler

Diş sıkmanın fiziksel nedenleri arasında çeşitli faktörler yer alır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Temporomandibular eklem bozukluğu (TME): Üst ve alt çeneyi birbirine bağlayan eklemlerde işlev bozukluğu, diş sıkmaya neden olabilir. TME, hastaların dişlerini gıcırdatmasına veya sıkmasına yol açabilirken, kronik diş sıkma da TME’ye neden olabilir.
• Dişlerin konumu ve çene yapısı: Çarpık dişler veya yanlış çene hizalanması, belirli dişlere ekstra baskı uygulayarak diş sıkmaya neden olabilir.
• Uyku bozuklukları: Uyku apnesi, uykuda konuşma veya uyku felci gibi durumlar diş sıkma riskini artırabilir.
• Nörolojik rahatsızlıklar: Parkinson hastalığı, demans ve epilepsi gibi bazı nörolojik durumlar diş sıkma ile ilişkilendirilmiştir.
• Gastroözofageal reflü bozukluğu (GERD): Bu durum da diş sıkma riskini artırabilir.
• İlaçlar: Bazı antidepresanlar ve psikiyatrik ilaçlar, nadir bir yan etki olarak diş sıkmaya neden olabilir.
• Beslenme ve yaşam tarzı: Aşırı kafein tüketimi, sigara içme, alkol kullanımı ve keyif verici maddeler diş sıkma riskini artırabilir.

Genetik Faktörler

Diş sıkma eğiliminin genetik bir bileşeni olduğu düşünülmektedir. Araştırmalar, diş sıkma sorunu olan kişilerin ailelerinde de benzer bir geçmiş olma olasılığının yüksek olduğunu göstermektedir.

Genetik faktörler, diş sıkma riskini artırabilir. Her beş kişiden ikisinde görülen bu rahatsızlığın genetik temelli olduğu düşünülmektedir. Özellikle uyku sırasında görülen diş sıkma (gece bruksizmi), ailelerde daha sık görülme eğilimindedir.

Genetik yatkınlık, kişinin strese verdiği tepkiyi, çene yapısını ve kas aktivitesini etkileyerek diş sıkma riskini artırabilir. Ancak, genetik faktörler tek başına diş sıkmaya neden olmaz; çevresel ve psikolojik faktörlerle birlikte etkileşime girerek bu durumu tetikleyebilir.

---

Diş Sıkma Sonucu Hangi Sorunlar Olabilir?

Diş sıkma, birçok kişinin farkında olmadan yaşadığı bir sorun olduğu için belirtilerini ve semptomlarını tanımak önemlidir. Bu bölümde, diş sıkmanın ağız içi, ağız dışı ve uyku ile ilgili belirtilerini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

Ağız İçi Sorunlar ve Belirtiler

Diş sıkma, ağız içinde çeşitli belirtilere neden olabilir. Bu belirtiler şunları içerir:

1. Diş aşınması: Diş sıkma, dişlerin yüzeyinde aşınmaya neden olur. Bu durum, diş düzleşmesine, diş çatlamasına veya diş kırılmasına yol açabilir.
2. Diş hassasiyeti: Aşınmış dişler, sıcak veya soğuk yiyeceklere karşı daha hassas hale gelir.
3. Diş minesi hasarı: Sürekli diş sıkma, diş minesinin daha derin katmanlarını açığa çıkaracak kadar aşınmasına neden olabilir.
4. Yanak içinde hasar: Diş sıkma sırasında, kişi farkında olmadan yanaklarını da ısırabilir. Bu durum, yanak iç kısmında çiğnemeden kaynaklanan hasara yol açar.
5. Diş eti sorunları: Uzun süreli diş sıkma, diş eti iltihabına veya diş eti çekilmesine neden olabilir.
6. Dolgu ve restorasyonlarda hasar: Diş sıkma, mevcut dolguların çatlamasına veya kırılmasına neden olabilir.
7. Diş kaybı: İleri vakalarda, diş sıkma diş kaybına yol açabilir.

Ağız Dışı Belirtiler ve Olası Sorunlar

Diş sıkmanın etkileri sadece ağız içiyle sınırlı kalmaz. Ağız dışında da çeşitli belirtiler görülebilir:

1. Çene ağrısı: Sabah uyandığınızda çenenizde ağrı hissediyorsanız, bu durum diş sıkma alışkanlığınızdan kaynaklanıyor olabilir.
2. Baş ağrısı: Diş sıkma, özellikle şakaklarda başlayan hafif baş ağrılarına neden olabilir. Bazı durumlarda bu ağrılar migrene dönüşebilir.
3. Boyun ve omuz ağrısı: Diş sıkma, boyun ve omuz kaslarında gerginliğe ve ağrıya neden olabilir.
4. Kulak ağrısı: Çene ekleminin kulağa yakın olması nedeniyle, diş sıkma kulak ağrısına benzer bir his oluşturabilir.
5. Yüz kaslarında ağrı ve yorgunluk: Diş sıkma, yüz kaslarında spazma ve yorgunluğa neden olabilir.
6. Çene ekleminde sorunlar: Temporomandibular eklem (TME) bozukluğu, diş sıkmanın bir sonucu olabilir. Bu durum, çene açılıp kapanırken tıkırtı, kitlenme veya ağrı şeklinde kendini gösterebilir.
7. Yüz görünümünde değişiklik: Uzun süreli diş sıkma, çiğneme kaslarının büyümesine ve yüzün alt kısmının daha kare bir görünüm almasına neden olabilir.

Uyku ile İlgili Semptomlar

Diş sıkma genellikle uyku sırasında gerçekleştiği için, uyku ile ilgili bazı belirtiler de ortaya çıkabilir:

• Gürültülü diş gıcırdatma: Uyku partneri tarafından duyulabilecek kadar yüksek sesle diş gıcırdatma, en belirgin uyku ile ilgili belirtidir.
• Uyku bozukluğu: Diş sıkma, uyku kalitesini düşürebilir ve kişinin dinlenmeden uyanmasına neden olabilir.
• Sabah yorgunluğu: Gece boyunca diş sıkma, kişinin sabah yorgun ve halsiz uyanmasına yol açabilir.
• Ağızda kum hissi: Kişi uyandığında ağzında kum varmış gibi bir his duyabilir. Bu, aşınmış diş parçacıklarından kaynaklanabilir.
• Çene kilitlenmesi: Sabah uyandığınızda çenenizi tamamen açıp kapatamıyorsanız, bu durum gece boyunca diş sıkmanın bir sonucu olabilir.

Bu belirtilerden herhangi birini fark ederseniz, bir diş hekimine başvurmanız önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, diş sıkmanın neden olduğu zararları sınırlandırmak ve yaşam kalitenizi artırmak için kritik öneme sahiptir.

---

Diş Sıkma (Bruksizm) Tedavi Yöntemleri

Diş sıkma tedavisi, altta yatan nedenlere bağlı olarak kişiye özel planlanır. Ancak her durumda, profesyonel bir değerlendirme ve uygun tedavi planı oluşturmak için bir diş hekimine danışmak esastır.

1. Koruyucu Plak Kullanımı

Gece plağı (splint), diş sıkmanın neden olduğu diş aşınmasını ve çene kası zorlanmalarını önlemek için sıklıkla kullanılır. Bu plaklar genellikle kişiye özel olarak diş hekimleri tarafından hazırlanır.

2. Stres Yönetimi ve Psikolojik Destek

Diş sıkma vakalarının büyük bir kısmı psikolojik stresle bağlantılıdır. Bu nedenle:

• Gevşeme teknikleri (meditasyon, yoga)
• Psikolojik danışmanlık
• Bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi yöntemler tedavi sürecinde destekleyici olabilir.

3. Fizik Tedavi ve Kas Gevşetici Uygulamalar

Çene kaslarının rahatlatılması için fizyoterapist eşliğinde yapılan egzersizler faydalı olabilir. Ayrıca:

• Sıcak-soğuk kompresler
• Masaj teknikleri
  kas gerginliğini azaltarak diş sıkmayı hafifletebilir.

4. Botoks Uygulamaları

Botoks, çene kaslarına düşük dozda uygulandığında bu kasların fazla kasılmasını engelleyerek diş sıkmayı azaltabilir. Genellikle birkaç ayda bir tekrarlanması gerekir ve kalıcı çözüm değildir, ancak etkili bir yöntemdir.

---

Diş Sıkma Hakkında SSS